Ze hebben het nodig voor hun ademhaling. In
water kan maar weinig zuurstof oplossen: zo'n 10 milligram per liter. Vissen
pompen de hele dag water langs hun kieuwen om aan voldoende zuurstof te
komen. U kunt wel nagaan dat ze het benauwd krijgen als het zuurstofgehalte
daalt. Dat gebeurt vooral 's nachts als alle planten, dieren en bacteriën
alleen nog maar ademhalen. Overdag gebeurt dat niet zo gauw, omdat de
waterplanten dan zuurstof produceren in het licht.
Er zijn tal van situaties waarin zuurstof een
belangrijke rol speelt:
• is het zuurstofgehalte in mijn aquarium of
vijver niet te laag?
• wat is de
invloed van planten en dieren op het zuurstofgehalte in water?
• wat is de invloed van cyanide-vergif op de
ademhaling?
• wat gebeurt er eigenlijk met het
zuurstofgehalte tijdens algenbloei 's nachts en overdag?
• hoe groot is het zelfreinigend vermogen van
oppervlaktewater?
• wat is de invloed van de hoeveelheid licht op
de fotosynthesesnelheid?
• wat is de invloed van de temperatuur op
ademhaling en fotosynthesesnelheid?
• hoe groot is het Biochemisch Zuurstofverbruik
(BZV) van een afvalwaterlozing?
U kunt vast nog wel meer bedenken, alleen: hoe
meet je de zuurstof in al deze situaties? De meeste zuurstofmeters zijn
speciaal ontwikkelde, wetenschappelijke meetinstrumenten, en dus kostbaar.
One Cue Systems daarentegen brengt een low cost zuurstofmeter op de markt,
die gemaakt is van eenvoudige materialen en waarmee u zelf het zuurstofgehalte
kunt bepalen.

Hoe ontstaat zuurstof?
Zuurstof is een "afvalproduct" dat ontstaat
wanneer (groene) planten, met behulp van zonlicht, eenvoudige chemische
stoffen omzetten in organisch materiaal (fotosynthese). Dit geldt zowel voor
land- als voor waterplanten. Zodoende wordt er aan het water zuurstof
toegevoegd, waarvan een gedeelte vervolgens weer door ademhaling wordt
verbruikt. Hoewel planten dus zuurstof kunnen produceren, hebben zij voor
hun functioneren ook zuurstof nodig.
Zuurstofconsumptie
Naast de opname van zonlicht voorzien planten
evenals de meeste ander levende organismen ook in hun energiebehoefte door
de verbranding van organisch materiaal. Daarvoor is dan zuurstof nodig. Dit
verbrandingsproces is niet afhankelijk van de aanwezigheid van zonlicht en
vindt dus 24 uur per dag plaats. Terwijl de zuurstofproductie 's nachts
wegvalt door het ontbreken van zonlicht, gaat de zuurstofconsumptie door
waterplanten en andere organismen normaal door. Dit heeft tot gevolg dat het
zuurstofgehalte in oppervlaktewater 's nachts lager wordt dan overdag.
Vooral aan het einde van de nacht, dus tegen zonsopgang, kunnen daardoor
zuurstofgehalten ontstaan die aanzienlijk lager zijn dan overdag.
Dit verschijnsel treedt vooral op in
algenrijke wateren. In dergelijke wateren is de bodem veelal bedekt met een
dikke laag dood organisch materiaal (afgestorven algen). Dit is een
omvangrijke voedselbron voor bacteriën en schimmels (afvalopruimers), die we
er dan ook in grote aantallen kunnen aantreffen. Het afbraakproces dat hier
op grote schaal plaatsvindt, vergt aanzienlijke hoeveelheden zuurstof. Dit
levert overdag weinig problemen op, door de grote zuurstofproductie van de
nog levende algen. Door het wegvallen van de zuurstofproductie gedurende de
nacht (geen zonlicht!) kan het zuurstofgehalte in algenrijke wateren evenwel
sterk dalen (soms zelfs tot nul), met onder meer als gevolg vissterfte.
Dit verschijnsel doet zich vooral vaak voor tegen het einde van de zomer. Er
kunnen dan nog veel algen aanwezig zijn (grote zuurstofconsumptie), terwijl er
door het korten van de dagen minder zuurstof wordt geproduceerd (minder lang
licht). Dergelijke vissterften worden daarom ook wel zomersterften genoemd.
Vis en zuurstof
Op de site Vis & Water van de Organisatie ter
Verbetering van de Binnenvisserij (OVB) is veel informatie te vinden over
het houden van Nederlandse vissen en het zuurstofgehalte. Klik op het
icoontje hiernaast.